Page 172 - 5_sf_Tane_Tane_Turkce_Defter_Kitap

4.

Türkçede a, e ünlüleri ile biten fiillerin şimdiki zaman çekimin-
de(-yor), a ünlüsü ı, u; e ünlüsü i, ü olur. Buna ünlü daralması
denir. "Babamlar bugün gelmiyor." cümlesinde gel- fiili önce
olumsuzluk eki -me, sonra şimdiki zaman eki olarak -yor ekini
almıştır. "Gelmeyor" şeklinde yazılması gerekirken olumsuzluk
ekindeki e sesi daralarak "gelmiyor" şeklinde yazılmıştır.

Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralması vardır?
A) Usta yazarların üslubuna öykünüyordu.
B) Beni gözlerini kırpmadan dinliyordu.
C) Bu sözcük bir şekilde yazılıyordu.

D) Bu papağan değerinin altında satılıyordu.

5.
Birden çok heceli ve a, e ünlüleri ile biten fiiller, ünlüyle başlayan ek aldıkla-
rında bu fiillerdeki a, e ünlülerinde daralma görülmez. "Sakla-" fiiline "-an"
eki getirildiğinde araya giren "y" kaynaştırma ünsüzü sözcüğü "saklıyan"
şekline dönüştürmez.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük bu açıklamada verilen kurala uygun bir kullanım
oluşturmamıştır?

A) Sürekli ben haklıyım diyenlerden uzak durun.
B) Oyuna sonra başlayanlar hemen belli oluyordu.
C) Okula dün gelmeyenler bir adım öne çıksın.
D) Bu filmi izlemeyenler çok şey kaybeder.

6.
Tek heceli olan "de-" ve "ye-" fiilleri ünlüyle başlayan bir ek aldı-
ğında araya giren "y" kaynaştırma ünsüzü nedeniyle fiildeki
e seslerinin i sesine dönüştüğü görülür. Örneğin "ye-" fiiline
"-elim" eki getirildiğinde "yeyelim" yerine "yiyelim" şeklinde
ünlü daralması oluşur.

Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya uymayan bir ünlü daralması yapılmıştır?

A) Yemeği yiyince bir ağırlık çöktü.
B) Böyle diyenleri daha önce çok gördük.
C) Ayaküstü yiyip hemen işe koyulmalı.
D) Bugün maç izleyelim, diyince çok sevindik.

172