Page 167 - 5_sf_Tane_Tane_Turkce_Defter_Kitap

Ünlü Daralması

Türkçede a, e ünlüleri ile biten fiillerin şimdiki zaman çekiminde(-yor), söyleyişte de yazımda da a ünlü-
sü ı, u; e ünlüsü i, ü olur. Bu durumda daha önce verdiğimiz ünlü tablosuna göre geniş ünlüler dar
ünlüye dönüşmüş olur. Buna ünlü daralması denir. Şimdiki zaman ekinin dışında birden çok heceli ve
a, e ünlüleri ile biten fiillere, ünlüyle başlayan ek getirildiğinde araya gelen "y" kaynaştırma ünsüzünün
etkisiyle bu fiillerdeki a, e ünlülerinde söyleyişte yaygın bir daralma (ı ve i’ye dönme) eğilimi görü-
lür.(söyle-en, söyliyen gibi) Ancak söyleyişteki ı, i ünlüleri yazıda gösterilmez. Örnekteki gibi yazımlar
yazım yanlışı kabul edilir. Buna karşılık tek heceli olan demek ve yemek fiillerinde, söyleyişteki i ünlüsü TANE TANE ÖĞREN
yazıya da geçirilir: de-y-en, diyen; ye-y-ip, yiyip. Fakat de- fiiline getirilen -ince ve -ip eklerinde yazıda
daralma yapılmaz: de-y-ince, de-y-ip.

11
Aşağıdaki fiillere şimdiki zaman ekini getiriniz.

Başla– Sızla– Göster– Acı–

Der– Oyna– Damla– Kolla–

At– Gelme– Doyma– Düşün–
Salla– Güven– Gözle– İzle–

12
Sözcüklerin on tanesinde ünlü düşmesi gerçekleşmiştir. Ünlü düşmesine uğrayan sözcükleri aşağıya yazı-
nız.

13
Aşağıdaki cümlelerde ünlü daralması olanları işaretleyiniz..

Ne yaparsam yapayım yine de baştan başlıyoruz.
Biraz daha üzerine git, bir şeyler saklıyor.
Bu hareketlerin beni çok kızdırıyor.
Gizli gizli içeride yemek yiyor.
Biraz rahatladım, hayatımdaki çalkantı da yavaş yavaş diniyor.
Ali'yi kendisinin kovduğunu senden gizliyor.

Ona bu rahatlık bir yerlere güvendiğinden geliyor.
Hepsini anlattım diyerek benden kurtulamazsın.

167